Na pewno każdy z nas miał lub będzie miał do czynienia z sytuacją, z której jedynym wyjściem staje się wstąpienie na drogę sądową. Przykładowo może to być złożenie pozwu o zapłatę, pozwu o rozwód czy wniosku o podział spadku. Jednak decydując się na ten krok, należy pamiętać, że często sprawa toczyć się będzie latami, będzie kosztowna, a jej finał może skończyć się dla nas niepomyślnie. I właśnie dlatego ustawodawca postanowił wprowadzić instytucję mediacji w sprawach cywilnych.
Mediacja: co to jest?
Mediacja jest metodą rozwiązywania konfliktu, gdzie obie strony korzystają z pomocy doświadczonego mediatora – jest to osoba neutralna, mająca odpowiednie przeszkolenie i doświadczenie. W naszym porządku prawnym instytucja mediacji opisana jest w art. 183 – 18315 Kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe artykuły mają również zastosowanie do mediacji w sprawach gospodarczych.
Poprzez mediację strony dążą do wypracowania kompromisu, który zadowoli roszczenia jednej i drugiej strony. To jest najważniejsza różnica pomiędzy mediacją a sporem sądowym!
Mediacja: wygrany czy przegrany?
W mediacji nie ma wygranej czy przegranej, jest wspólnie wypracowane stanowisko. Jest to proces elastyczny i może być prowadzony w różny sposób. Mediator może używać rozmaitych technik prowadzących do wzajemnego zrozumienia się stron.
Dodatkową zaletą mediacji jest możliwość rozmowy o przyczynach konfliktu, sposobie jego rozwiązania. Ważne jest, że w trakcie mediacji jedna strona ma możliwość poznania punktu widzenia swojego przeciwnika, co rzadko zdarza się na sali sądowej. W tym procesie zwraca się również uwagę na uczucia i emocje stron, ma to miejsce zwłaszcza w sprawach rodzinnych takich jak opieka nad dzieckiem czy rozwód.
Mediacja: czy muszę mieć dowody na poparcie mojej tezy?
Co więcej, strony mediacji nie są zobowiązane wykazywać dowodów na poparcie swoich tez, tak jak ma to miejsce podczas rozprawy. W sądzie wynik jest często zero-jedynkowy: ja wygrałam, ty przegrałeś. W mediacji jest inaczej – nikt nie wygrał i nikt nie przegrał.
Mediacja zwykle odbywa się w miejscu wybranym przez strony. Bardzo często jest to siedziba centrum mediacji. Zdarza się również, że mediacja odbywa się w hotelu, bądź innym wynajętym do tego pomieszczeniu. Strony mogą dobrowolnie wybrać lokalizację, ale obie muszą się na to miejsce zgodzić.
Mediacja: kiedy może do niej dojść
Kodeks postępowania cywilnego wskazuje, iż do mediacji może dojść na podstawie:
- zawarcia umowy o mediację bądź wskazania klauzuli mediacyjnej w umowie
- postanowienia sądu kierującego strony do mediacji
Często zdarza się, zwłaszcza w stosunkach gospodarczych, że umowa stron zawiera klauzulę mediacyjną. Może ona mieć następujące brzmienie:
„Strony zobowiązują się, że w razie jakiegokolwiek sporu wynikłego na podstawie tej umowy, spór ten będzie rozwiązany w trybie mediacji przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej”.
Klauzula mediacyjna jest wiążąca dla obu stron, co daje pole do porozumienia się przed wkroczeniem na drogę sądową.
Również sąd może skierować sprawę do mediacji i może to zrobić na każdym etapie. Jest to coraz bardziej popularny środek rozwiązania konfliktów w Polsce. Obecnie sądy, jeśli tylko widzą szansę na porozumienie, kierują strony na mediację.
Mediacja: główne zasady
Jak każdy proces, mediacja ma parę głównych zasad. Jest to zasada dobrowolności, bezstronności, poufności, profesjonalizmu i neutralności.
Zasada dobrowolności – mediacja jest dobrowolna i każda ze stron musi wyrazić na nią zgodę. Nie jest możliwe na podstawie żadnego przepisu, nakazać wzięcia udziału w mediacji. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie również już w trakcie procesu mediacji – każda ze stron może na każdym etapie zrezygnować.
Zasada bezstronności – strony mają równe prawa, nikt nie jest faworyzowany. Ta równość dotyczy również obowiązków osób biorących udział w procesie mediacji. Co więcej, mediator, jako profesjonalny podmiot, nie jest zależny od stron, traktuje je jednakowo. Ta zasada opisana jest wprost w art 1833 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.
Zasada poufności – postępowanie mediacyjne jest niejawne. Zarówno strony jak i mediator obowiązane są do zachowania w tajemnicy wszystkiego czego się dowiedziały podczas udziału w mediacji. Podkreślić należy, że dane z mediacji nie są przekazywane i nie podlegają rozpoznaniu przez sąd (gdyby mediacja nie doprowadziła do zawarcia ugody). Jednakże istnieje wyjątek – strony mogą zwolnić mediatora z obowiązku zachowania poufności.
Zasada akceptowalności i profesjonalizmu – osoba mediatora powinna być zaakceptowana przez obie strony mediacji, jednak w przypadku uzasadnionych wątpliwości, na wniosek strony, możliwa jest zmiana mediatora. Co więcej, mediator powinien być podmiotem profesjonalnym, posiadającym odpowiednie wykształcenie z zakresu mediacji, obowiązuje go kodeks etyki pracy.
Koszty mediacji i czas trwania
Na koszty mediacji składa się wynagrodzenie mediatora i zwrot wydatków związanych z przeprowadzeniem mediacji (takich jak wynajem sali, koszt dojazdu). Strony ponoszą te koszty po połowie, chyba że ustalą inaczej.
W przypadku, gdy strony zostają skierowane przez sąd do mediacji, wynagrodzenie mediatora określane jest jako % wartości przedmiotu sporu. Więcej informacji znaleźć można w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym.
Czas trwania mediacji zależy od różnych czynników – są przypadki, gdy mediacja trwa jeden dzień i doprowadzi do zawarcia ugody, a w innych sprawach, zwłaszcza gospodarczych, mediacja może trwać dłużej – od paru do parunastu spotkań.
Na stronie Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie wymienione zostały rodzaje spraw, które mogą być przedmiotem mediacji:
- spory wynikłe z umów długoterminowych,
- spory budowlane i związane z obrotem nieruchomościami,
- spory wynikłe z umów, których przedmiotem są usługi,
- spory, w których ważne są relacje długoterminowe,
- spory, które muszą być rozwiązane szybko.
Jak sami widzicie, mediacja ma bardzo dużo zalet – jest szybka, tania i nie wywołuje takich emocji czy stresu jak rozprawa sądowa. Nawet przy dużej eskalacji konfliktu, przy pomocy doświadczonego mediatora, strony są w stanie osiągnąć porozumienie. Jak wynika z rządowych statystyk, bardzo duży procent spraw skierowanych do mediacji kończy się ugodą ergo postępowanie sądowe podlega umorzeniu albo nie jest w ogóle wszczynane. Podsumowując, rozwiązanie to wydaje się być przyszłościowe, zwłaszcza w zakresie konfliktu między przedsiębiorcami.
Oczywiście mediacja ma też wady – każda ze stron może na każdym etapie mediacji z niej zrezygnować. Ja jednak uważam, że jeżeli istnieje minimalna szansa na rozwiązanie sporu, to powinno się z niej skorzystać.
Mam nadzieję, że przekonałam przynajmniej niektórych do rozważenia tej formy rozwiązania konfliktu z kontrahentem/pracownikiem/byłym małżonkiem.
